یکی از مهم‌ترین تصمیماتی که هنگام جمع کردن قطعات یک سیستم PC باید به آن توجه داشته باشید، خنک‌کننده پردازنده یا اصطلاحا کولر پردازنده است. این موضوع به خصوص اگر قصد اورکلاک پردازنده را داشته باشید و یا سیستم شما در آینده تحت فشار کاری سنگینی قرار خواهد گرفت، از اهمیت بالاتری نیز برخوردار است. گاهی اوقات انتخاب نادرست این قطعه می‌تواند دست شما را برای اورکلاک، به‌خصوص در شرایطی که فشار کاری بالاست، تا حد زیادی محدود کند.
انتخاب خنک‌کننده پردازنده همچنین می‌تواند به افزایش میزان سروصدای ایجاد شده توسط سیستم نیز منتهی شود. بنابراین، برای انتخاب یک کولر مناسب باید به توانایی آن در دفع مناسب گرمای تولید شده توسط پردازنده (چه در حالت استوک و چه اورکلاک) و همچنین حداقل سروصدای ایجاد شده توسط کولر دقت کنید.
اگر تاکنون کولر پردازنده نخریده‌اید و هیچ شناختی از این قطعه کاربردی ندارید و یا قصد دارید بهترین انتخاب را در سال 2020 با توجه به تکنولوژی‌های موجود داشته باشید، مطالعه این مقاله آموزشی را به شما توصیه می‌کنیم. در این مقاله نکات مهم برای انتخاب یک خنک‌کننده پردازنده مناسب را توضیح داده‌ایم. بنابراین، چه یک اورکلاکر باشید و چه یک کاربر حرفه‌ای که به دنبال اطمینان از دمای مناسب پردازنده در فشار کاری بالا است، مطالعه این مقاله می‌تواند در درستی انتخاب شما تاثیر زیادی داشته باشد.
در حال حاضر خنککنندههای پردازنده در انواع و اقسام شکل‌ها و ابعاد در بازار وجود دارند، اما به‌طور کلی در یکی از این سه دسته قرار می‌گیرند؛ خنک‌کننده مبتنی بر هوا، خنککنندههای حلقه بسته یا AIO و خنککنندههای حلقه باز و یا با طراحی سفارشی. خوب است بدانید که خنک‌کننده‌هایی که از طراحی سفارشی و حلقه باز برخوردارند گزینه‌هایی به مراتب پیچیده‌تر و البته گران‌قیمت‌تر هستند که نه تنها عملکرد فوق‌العاده‌ای در دفع گرمای ایجاد شده توسط پردازنده دارند، بلکه ظاهر آنها باعث خاص بودن و متمایز شدن سیستم‌های حرفه‌ای می‌شود. برای مثال به عکس زیر نگاه کنید؛ یک سیستم خنک‌کننده سفارشی با رنگ بسیار جذاب صورتی که جلوه خاصی به این کیس گیمینگ رده بالا بخشیده است.
اگر به دنبال طراحی یک سیستم حلقه باز و سفارشی هستید می‌توانید از محصولات فوق‌العاده عالی سری HydroX کورسیر بهره ببرید. محصولات این خانواده فرآیند انجام کار را به مراتب ساده‌تر کرده‌اند و فقط کافیست با انتخاب قطعات متناسب با نوع کیس خود و مشاهده ویدیوهای آموزشی ارائه شده توسط کورسیر، خنک‌کننده سفارشی خود را درون کیس نصب کنید. توجه داشته باشید که چنین خنککنندههای به هیچ عنوان قیمت مقرون به صرفه‌ای ندارند و اگر بودجه محدودی دارید خرید خنک‌کننده‌هایی از نوع حلقه بسته یا مبتنی بر هوا گزینه‌های بهتری هستند.
خنککنندههای پردازنده مبتنی بر هوا در واقع ترکیبی از هیت‌سینک‌های فلزی و فن‌های خنک‌کننده را ارائه می‌دهند و در شکل‌ها و ابعاد مختلفی طراحی شده‌اند که هر کدام توانایی متفاوتی در میزان دفع گرمای ایجاد شده توسط پردازنده دارند. کولرهای مبتنی بر هوا گران قیمت و رده بالا این روزها به یک رقیب جدی برای خنککنندههای مبتنی بر مایع یا AIO تبدیل شده‌اند و طی سال‌های گذشته محبوبیت زیادی را در بازار به خود اختصاص داده‌اند.
خنککنندههای مایع AIO یا حلقه بسته معمولا (و نه همیشه) کم سروصداتر از انواع مبتنی بر هوا هستند و دردسرهای مربوط به برش و جایگذاری صحیح لوله‌های خنککنندههای حلقه باز و سفارشی و مانیتورینگ سطح خنک‌کنندگی تا رسیدن به مقادیر ایده‌آل را ندارند. خنککنندههای AIO همچنین طی سال‌های اخیر پیشرفت‌های زیادی داشته‌اند و دیگر مشکلات نشت مایع تقریبا برطرف شده است. این خنک‌کننده‌ها نسبت به گذشته برای نصب به فرآیند بسیار آسان‌تری نیاز دارند. وجود رادیاتور در ساختار این خنک‌کننده‌ها ممکن است برخی کاربران را در انتخاب کیس مناسب دچار محدودیت کند. هر چند اکثر کیس‌های میان رده، این روزها به راحتی قادرند این خنک‌کننده‌ها را درون خود جای دهند.
اگر یک خنک‌کننده رده بالا یا AIO نمی‌تواند شما را در دستیابی به سرعت‌های هسته دلخواه پردازنده همراهی کند، تنها انتخاب پیش روی شما خنککنندههای حلقه باز با طراحی کاملا سفارشی و رادیاتورهای بزرگتر است که توانمندی به مراتب بالاتری را در دفع گرمای ایجاد شده توسط پردازنده ارائه می‌دهند. به‌طور کلی، یک رادیاتور بزرگتر در یک خنک‌کننده AIO یا حلقه سفارشی، عملکرد بهتری دارد که البته این عمکلرد به نرخ جریان مایع درون لوله‌ها و همچنین چگالی صفحات هیت‌سینک نیز بستگی خواهد داشت.
اگر به دنبال کسب بهترین نتایج از اورکلاک پردازنده خود نیستید و از یک پردازنده دسکتاپ رده بالای HEDT نیز استفاده نمی‌کنید، خرید یک سیستم خنک‌کننده حرفه‌ای با یک رادیاتور که از سه فن بسیار بزرگ برخوردار است، اصلا منطقی نیست. برای پلتفرم‌های جریان اصلی اینتل و ای‌ام‌دی معمولا خنککنندههای مبتنی بر هوا یا AIO میان رده نیز کافی خواهند بود.
عملکرد بهتر در زمینه خنک‌کنندگی البته تنها دلیل کاربران برای خرید خنککنندههای جدید نیست. خنککنندههای پیش‌فرضی که به همراه پردازنده‌های باکس ارائه می‌شوند معمولا سروصدای زیادی تولید می‌کنند که گاهی اوقات، به خصوص در فشار کاری بالا آزاردهنده می‌شوند. طبیعتا بسیاری از افرادی که به‌طور تخصصی از نرم‌افزارهای تولید محتوای دیجیتال استفاده می‌کنند، گیمر هستند و یا در دسته کاربران حرفه‌ای کامپیوتر قرار می‌گیرند، استفاده از یک سیستم با سروصدای کمتر را ترجیح می‌دهند.
از نظر عملکرد، خنک‌کننده پردازنده ارائه شده به همراه پردازنده‌های باکس اینتل و ای‌ام‌دی معمولا در اکثر شرایط کاری (با فرکانس هسته پیش‌فرض) عملکرد قابل قبولی را ارائه می‌دهند، هر چند برخی مدل‌ها نیز به همراه کولر عرضه نمی‌شوند. در جدول زیر می‌توانید خیلی سریع مزایا و معایب خنککنندههای مبتنی بر مایع را مشاهده کنید.
| مزایای خنککنندههای مایع | معایب خنککنندههای مایع |
| بالاترین پتانسیل خنک‌کنندگی | قیمت معمولا بالاتر (نسبت قیمت به عملکرد نیز عموما پایین‌تر از خنککنندههای مبتنی بر هوا) |
| اشغال فضای کمتر در اطراف سوکت | احتمال نشت مایع و آسیب دیدن قطعات |
| مزایای خنککنندههای هوا | معایب خنککنندههای هوا |
| قیمت معمولا پایین‌تر (نسبت قیمت به عملکرد بالاتر) | پتانسیل خنک‌کنندگی محدود |
| عدم نیاز به نگهداری | اشغال فضای زیاد و احتمال دشوار شدن نصب حافظه، فن و سایر قطعات… |
| عدم مشکل نشت | وزن زیاد و گاهی فرآیند نصب دشوار |
نکات خرید بهترین خنک‌کننده پردازنده
پردازنده‌های Ryzen نسل دوم و سوم: احتمالا در اکثر مواقع، حتی در صورت اورکلاک، کاربران این پردازنده‌ها نیازی به خرید یک خنک‌کننده اختصاصی ندارند. تمامی پردازنده‌های رایزن 2000 و 3000 و برخی مدل‌های قدیمی‌تر به همراه خنککنندههای مبتنی بر هوا عرضه می‌شوند و اکثر آنها توانایی دفع کارآمد گرمای تولید شده در اورکلاک‌های متوسط را دارند. اگر به دنبال بهترین سرعت هسته پردازنده خود هستید احتمالا خرید یک کولر اختصاصی قابل توجیه خواهد بود، اما برای اکثر کاربران این پلتفرم‌ها، نیازی به خرید کولر وجود ندارد.
بررسی فضای نصب پیش از خرید: خنککنندههای مبتنی بر هوا که ابعاد بزرگی دارند و یا مدل‌هایی با ارتفاع کم ممکن است بر روی ماژول‌های رم و حتی هیت‌سینک‌های VRM پردازنده قرار بگیرند. کولرهایی که ارتفاع زیادی دارند نیز می‌توانند با درب یا پنجره کناری کیس برخورد کنند. پیش از اینکه خنک‌کننده پردازنده خود را تهیه کنید حتما به اندازه‌ها و فضایی که مادربرد و کیس برای نصب در اختیارتان قرار می‌دهند توجه کنید.
فن بیشتر= خنک‌کنندگی و سروصدای بیشتر: اغلب کولرهایی که بالاترین توانایی در دفع گرمای ایجاد شده توسط پردازنده را ارائه می‌دهند، سروصدای زیادی ایجاد می‌کنند. علت این سروصدا نیز کاملا مشخص است؛ فن‌های بزرگ! برای انتخاب خنک‌کننده مناسب دقت کنید که چه هدفی دارید، اگر به دنبال اورکلاک جدی نیستید و یا سیستم شما قرار نیست تحت فشار زیادی قرار بگیرد، محصولی که هم خنک‌کنندگی و هم سروصدای کم را به صورت متعادلی ارائه می‌دهد در اولویت قرار دارد.
امکان خاموش شدن نورپردازی RGB: بسیاری از کولرهای جدید دارای قابلیت نورپردازی RGB هستند که بسیاری از کاربران برای جذابیت بیشتر فضای داخلی کیس ترجیح می‌دهند از آنها استفاده کنند. اما باید مطمئن شوید که خنک‌کننده انتخابی دارای کنترلر داخلی باشد و یا زمانی که کابل مخصوص را به هدر RGB مادربرد متصل می‌کنید، امکان خاموش کردن نورپردازی بدون خاموش کردن سیستم در دسترس شما قرار داشته باشد.
بودجه‌تان چقدر است؟
بودجه احتمالا نخستین موضوعی است که باید به آن توجه کنید. عموما، کولرهای مبتنی بر هوا قیمت پایین‌تری دارند و نسبت به ارزان‌ترین مدل‌های AIO نیز حدودا 25 دلار ارزان‌تر هستند. این در حالی است که حتی گران قیمت‌ترین کولرهای مبتنی بر هوا که حدودا با 100 دلار قابل خرید هستند، باز هم نسبت به کولرهای AIO قیمت پایین‌تری را ارائه می‌دهند. بنابراین، اگر به دنبال بالاترین پتانسیل خنک کنندگی نسبت به هزینه پرداختی هستید، احتمالا کولرهای مبتنی بر هوا بهترین گزینه خواهند بود.
کولرهای مایع یا AIO از قیمت بالاتر 60 دلاری در بازار قابل تهیه هستند و مدل‌های رده بالا نیز با توجه به برند، ابعاد و ویژگی‌هایی که ارائه می‌دهند حتی بیش از 150 دلار نیز قیمت دارند. در کل، هر چه ابعاد رادیاتور بزرگتر باشد و تعداد فن‌های مجهز به LED و قابلیت نورپردازی RGB بیشتر باشد، برای خرید خنک‌کننده باید هزینه بیشتری را بپردازید. خنککنندههای AIO سازگاری خوبی با اکوسیستم‌های RGB موجود سازگاری خوبی دارند و برای تغییر رنگ و جلوه‌های نوری علاوه بر نرم‌افزار اختصاصی برند تولیدکننده، می‌توانید از نرم‌افزارهای سایر برندها نیز بهره ببرید.
در نهایت، ساختن یک خنک‌کننده مبتنی بر مایع با حلقه باز و سفارشی هزینه به مراتب بالاتری را به شما تحمیل خواهد کرد. باید توجه داشته باشید که علاوه بر دردسرهایی که نصب و جایگذاری رادیاتور، پمپ، لوله‌ها و بلاک پردازنده دارند، برای خرید این تجهیزات نیز باید بودجه نسبتا زیادی را کنار بگذارید. اما احتمالا این سوال برایتان مطرح می‌شود که این همه هزینه و تحمل دردسر چه منفعتی به همراه دارد؟ خب واقعیت این است که با توجه به نوع قطعاتی که انتخاب کرده‌اید و البته رعایت اصولی که برای نصب تجهیزات مورد نیاز هستند، در اکثر مواقع می‌توانید نتایج بهتری را به‌دست آورید.
علاوه بر این، شما می‌توانید هر زمان که لازم بود چینش سیستم خنک‌کننده خود را تغییر دهید و برای مثال از مایع خنک‌کننده بهتر، لوله‌هایی با رنگ متفاوت، اجزای خنک‌کننده بیشتر و یا استفاده از پتانسیل خنک‌کننده برای سایر قطعات مانند کارت‌های گرافیک بهره ببرید. اما خنککنندههای مایع سفارشی حتی اگر فاکتور قیمت را در نظر نگیریم، باز هم به تمام کاربران توصیه نمی‌شوند. ریسک نشت کردن مایع در این سیستم‌ها وجود دارد و بالاتر از خنککنندههای حلقه بسته است. این موضوع به‌خصوص در مورد حلقه‌های سفارشی ارزان قیمت بسیار حائز اهمیت بوده و ممکن است در نهایت نه تنها مزیتی برایتان نداشته باشد بلکه باعث آسیب دیدن قطعات حساسی مانند کارت گرافیک و پردازنده شود. البته این ریسک در صورت نصب صحیح سیستم و انتخاب درست قطعات تا حد زیادی کاهش می‌یابد.
چطور متوجه شوم خنک‌کننده در سیستم من جای می‌گیرد؟
برای خرید یک خنک‌کننده مبتنی بر هوا، AIO و یا حلقه سفارشی باید مطمئن شوید که از نظر ابعادی با کیس و سیستم شما تناسب داشته باشد. فاکتورهایی که در این خصوص باید در نظر بگیرید سوکت پردازنده و همچنین محدودیت‌های کیس خریداری شده از جمله ارتفاع کولر و ابعاد رادیاتور را شامل می‌شود. اکثر خنککنندههای مبتنی بر هوا و خنککنندههای مایع حلقه بسته با طیف گسترده‌ای از پردازنده‌ها و سوکت‌های Intel و AMD سازگاری دارند.
عموما تولیدکنندگان این محصولات در بسته‌بندی، پایه‌ها و الحاقات مختلفی را برای استفاده بر روی سوکت‌های متنوع قرار می‌دهند تا میزان سازگاری خنک‌کننده‌ها با پلتفرم‌های مختلف اینتل و ای‌ام‌دی افزایش یابد. معمولا اکثر خنککنندههای شناخته شده بازار که عملکرد مناسبی دارند از سوکت‌های 115x، 2066 و 2011-V3 اینتل پشتیبانی می‌کنند و در پلتفرم AMD نیز از سوکت‌های AM2/AM2+، AM3/AM3+ و AM4 پشتیبانی می‌شود.
پردازنده‌های خانواده تردریپر AMD به علت ابعاد به مراتب بزرگتر خود نیازمند پایه‌های نصب اختصاصی و صفحه سرد بزرگتری هستند تا عملکرد مناسبی را در دفع گرمای ایجاد شده توسط این پردازنده‌های قدرتمند ارائه دهند. معمولا خنککنندههای حرفه‌ای که قابل استفاده در این پلتفرم هستند فقط برای همین پردازنده‌ها طراحی شده‌اند و از سوکت TR4 پشتیبانی می‌کنند. برای مثال خنک‌کننده Noctua NH-U12S TR4-SP3 یکی از گزینه‌های بسیار خوب بازار محسوب می‌شود.
برای شناخت محدودیت کیس نیز بهتر است به مشخصات فنی آن نگاهی دقیق بیندازید تا ابعاد پشتیبانی شده برای نصب هیت‌سینک‌ها و رادیاتورها مشخص شود. تولیدکنندگان کیس معمولا لیستی از حداکثر ارتفاع پشتیبانی شده برای خنک‌کننده ارائه می‌دهند و تولیدکنندگان هیت‌سینک نیز ابعاد خنک‌کننده پردازنده خود را به‌طور دقیق مشخص می‌کنند. مورد دیگری که حتما باید به آن توجه داشته باشید میزان فضای اشغال شده توسط خنک‌کننده مبتنی بر هوا است. ابعاد و طراحی این خنک‌کننده نباید به‌گونه‌ای باشد که برای ماژول‌های رم نصب شده مشکل ایجاد کند. اگر قصد استفاده از ماژول‌های رم DIMM با دفع کننده‌های حرارت بلند را دارید، مطمئن شوید که پس از نصب خنک‌کننده پردازنده فضای مناسبی در بالای ماژول‌های رم باقی بماند. در تصویر زیر می‌توانید نمونه‌ای از ابعاد ارائه شده توسط تولیدکننده یک کولر پردازنده (در اینجا برند Noctua) را مشاهده کنید.
اگر قصد خرید خنک‌کننده مایع، چه AIO و چه حلقه سفارشی را دارید، حداکثر ابعاد رادیاتور که توسط کیس شما پشتیبانی می‌شود یک فاکتور کلیدی برای انتخاب خنک‌کننده است. معمولا تولیدکنندگان کیس، لیستی از رادیاتورهای سازگار و مکان مناسب نصب به همراه اندازه‌های پشتیبانی شده را در دفترچه راهنمای خود ارائه می‌دهند.
دقت کنید که رادیاتورهایی که در قسمت بالایی نصب می‌شوند، در صورتی که ارتفاع بلندی داشته باشند و با توجه به فن‌های انتخابی، ممکن است با قسمت بالایی مادربرد و اتصال برق 8 پین آن برخورد کنند. حتی اگر فضای کافی برای نصب آنها را در اختیار دارید، پیش از نصب خنک‌کننده باید اتصال برق را به مادربرد متصل کرده باشید.
بهترین کدام است؛ خنک‌کننده مبتنی بر هوا یا آب؟
اگر قیمت و آسان بودن فرآیند نصب اولویت‌های اصلی شما هستند، خنککنندههای مبتنی بر هوا احتمالا بهترین انتخاب خواهند بود. خنک‌کننده Hyper 212 RGB کولر مستر با قیمتی کمتر از 40 دلار عملکرد بهتری را نسبت به اکثر خنککنندههای استوک ارائه می‌دهد و در عین حال برای خرید آن نیازی به هزینه آنچنانی ندارید. اگر به دنبال عملکرد بهتری هستید، Dark Rock 4 از برند be quiet! با قیمت 75 دلاری انتخاب بسیار خوبی محسوب می‌شود.
اما اگر به دنبال پایین نگه داشتن دمای سیستم و در عین حال سروصدای ایجاد شده هستید، یک خنک‌کننده مبتنی بر مایع و آب انتخاب بهتری برای شماست. البته برای خرید چنین خنک‌کننده‌هایی طبیعتا نیاز به صرف هزینه‌های بیشتری دارید. در حال حاضر یک خنک‌کننده AIO رده بالا با رادیاتور 280 و 360 میلی‌متری مانند MasterLiquid ML360R RGB از برند کولر مستر احتمالا می‌تواند اکثر خنککنندههای مبتنی بر هوا در بازار را شکست دهد. اما از سوی دیگر برای استفاده از این خنک‌کننده مایع و رادیاتور مجهز به 3 فن آن، نیاز به یک کیس بزرگ دارید.
علاوه بر این، در بازار کیت‌های قابل توسعه‌ای نیز وجود دارد که برخلاف خنککنندههای مایع حلقه بسته (AIO)، به شما اجازه می‌دهند تا حلقه خنک‌کننده را به سایر تجهیزات مانند کارت گرافیک نیز متصل کنید. در واقع از این حیث، این کیت‌ها به حلقه‌های سفارشی شباهت دارند. Swiftech Drive x3 AIO با قیمت حدود 165 دلاری از جمله گزینه‌های بسیار خوب در این بخش محسوب می‌شود.
اگر قصد دارید هزینه‌ای متوسط (حدود 125 دلار) را صرف سیستم خنک‌کننده کنید و در آینده نیز قصد رکوردشکنی در اورکلاک پردازنده را ندارید، هم خنککنندههای مبتنی بر هوا و هم AIO بسیار خوبی در بازار وجود دارند که توانایی خنک‌سازی موثر دمای اکثر پردازنده‌های AMD و اینتل را دارند. این خنک‌کننده‌ها معمولا در صورت اورکلاک معقول و نه چندان شدید نیز عملکرد کاملا مناسبی را از خود نشان می‌دهند.
در واقع، تفاوت اصلی بین این محصولات در اکثر مواقع به طراحی و قابلیت‌هایی نظیر جلوه‌های نورپردازی و همچنین برند سازنده است که بر روی قیمت تاثیر می‌گذارند. خنک‌کننده AIO کورسیر H100i Pro با قیت 115 دلاری و خنک‌کننده مبتنی بر هوا MasterAir MA410M از برند کولر مستر نیز با قیمت 64 دلاری در بخش میانی بازار قرار می‌گیرند.
به هر حال، قصد تهیه هر خنک‌کننده‌ای را که دارید، به نرخ TDP آن نیز توجه کنید. در اکثر مواقع، در مشخصات فنی خنککنندههای مبتنی بر هوا و AIO می‌توانید این نرخ را ببینید. TDP در واقع نشان دهنده توانایی خنک‌کننده در دفع گرمای ایجاد شده توسط پردازنده است. اگر TDP یا توان طراحی حرارتی پردازنده شما از خنک‌کننده انتخابی بالاتر است، فن‌های خنک‌کننده ناچارند همواره با سرعت بسیار بالا چرخش داشته باشند و از آن بدتر، ممکن است عملکرد پردازنده شما تحت تاثیر قرار بگیرد. بنابراین، توجه داشته باشید که TDP خنک‌کننده انتخابی حتما از TDP پردازنده پایین‌تر باشد.
نتیجه‌گیری
هر گاه قصد اورکلاک پردازنده و دستیابی به حداکثر پتانسیل آن را داشتید و یا صرفا می‌خواهید پردازنده بدون هیچ مشکلی به حداکثر سرعت‌های هسته پیش‌فرض خود برسد، باید توجه ویژه‌ای به تهیه یک خنک‌کننده پردازنده کارآمد داشته باشید. اگر برای اورکلاک انگیزه زیادی ندارید و یا از یک پردازنده رایزن استفاده می‌کنید، احتمالا همان خنک‌کننده موجود در باکس پردازنده کفایت می‌کند. در غیراین‌صورت حتما فضای مورد نیاز برای نصب خنک‌کننده و همچنین TDP پردازنده و خنک‌کننده را مورد ارزیابی قرار دهید.
منبع: tomshardware