ارتقاء کامپیوتر و یا حتی تهیه و خرید قطعات به‌صورت جداگانه جهت اسمبل دستی برای صرفه‌جویی بیشتر در هزینه‌های پرداختی و انعطاف‌پذیری بالاتر در سرهم‌بندی سیستمی مطابق با معیارهای شخصی می‌تواند به عنوان یکی از اقدامات کمی مشکل مطرح باشد که نیاز به کسب اطلاعات بیشتر و دانش فنی در مورد پیشرفت‌های فناوری و قطعات عرضه شده در سال‌های اخیر را به یک ضرورت تبدیل می‌کند. ارتقاء رایانه شخصی در سال 2020 تابع دانستن نکات کوچک و بزرگ گوناگونی است که در صورت نادیده گرفتن می‌تواند در هدر رفت زمان و اعمال ضررهای مالی بعضاً جبران‌ناپذیر نقش بسزایی را به خود اختصاص دهد، بر همین اساس مشورت با افراد صاحب تخصص و افزایش اطلاعات در این زمینه پیشنهاد می‌شود که در این نوشته تلاش شده است تا برخی از مهم‌ترین نکات مربوطه در ارتقاء رایانه شخصی برای مصارف گوناگون در سال 2020 گردآوری شده و در اختیار خوانندگان محترم قرار گیرد.
یکی از سؤالاتی که ممکن است برای بسیاری از افراد ایجاد شود نقطه شروع ارتقاء می‌باشد. آیا خرید کارت گرافیک باید اول انجام پذیرد؟ پردازنده چه طور؟ حافظه رم باید در این معادله چه جایگاهی را داشته باشد؟ برای سؤالات مطرح شده پاسخ‌های گوناگونی از جانب افراد مختلف ارائه شده‌اند، اما بهتر است تا ارتقاء از مانیتور صورت گیرد!
نمایشگر (مانیتور)
یکی از نکاتی که در محاسبه قدرت نهایی سیستم و خرید قطعات می‌توان به آن اشاره کرد وضوح تصویر یا به عبارتی دیگر رزولوشن نمایشگر می‌باشد. رزولوشن در قدرت پردازشگر گرافیکی و میزان حافظه ویدئویی تأثیر مستقیم داشته و هر اندازه که تعداد پیکسل‌های تشکیل‌دهنده تصاویر و صفحه نمایشگر با افزایش همراه شوند، قدرت کارت گرافیک برای پردازش نیز باید به همان نسبت بیشتر شود. به عنوان مثال تفاوت موجود بین دو رزولوشن 1360×768 با 2560×1440 بسیار زیاد بوده و یک کارت گرافیک میان رده با چهار گیگابایت حافظه ویدئویی نمی‌تواند برای اجرای بازی‌های رایانه‌ای در وضوح تصویر 4K مورد استفاده قرار گیرد. متناسب با این، خرید یک کارت گرافیک قدرتمند با توانایی پردازش رزولوشن 4K، اما استفاده از آن در کنار سیستمی که مانیتوری با رزولوشن HD به آن متصل است تنها منجر به هدر رفت پتانسیل می‌شود. بر همین اساس پیشنهاد می‌شود تا ابتدا مانیتور، وضوح تصویر و فرکانسی که مدنظر دارید را تعیین کرده و پس از خرید نمایشگر، نسبت به انتخاب کارت گرافیک اقدام نمایید. در صورتی که قصد دارید تا از مانیتور فعلی سیستم استفاده کنید، توجه به نکته‌ای دیگر برای به حداقل رساندن مشکلات سازگاری حائز اهمیت می‌شود؛ اما آن نکته چیست؟
در صورتی که نمایشگر فعلی رایانه شخصی شما مربوط به یک یا دو سال اخیر است، مشکلات سازگاری شما را تهدید نمی‌کنند، اما اگر از عمر مانیتور بیش از پنج سال می‌گذرد، پیشنهاد می‌شود تا به درگاه‌های ورودی تصویر و نوع سیگنال تحت پشتیبانی آن بیشتر دقت کنید.
بسیاری از کارت‌های گرافیک امروزی فقط از سیگنال‌های تصویر دیجیتال پشتیبانی می‌کنند، به همین دلیل درگاه‌های خروجی تصویر گنجانده شده بر روی آن‌ها از نوع HDMI ،DisplayPort و DVI-D می‌باشد. حال اگر مانیتور شما فقط از پورت‌های ورودی تصور VGA و DVI-I برخوردار می‌باشد، از آنجایی که نوع این پورت‌ها آنالوگ است، بنابراین امکان اتصال آن به کارت گرافیک وجود نداشته و در صورت استفاده از تبدیل‌های غیرفعال (Passive) نیز نمی‌توان هیچ تصویری را بر روی نمایشگر مشاهده کرد. البته امکان استفاده از تبدیل‌های تصویر فعال (Active) همچون آداپتورهای تبدیل HDMI to VGA و … جهت تبدیل سیگنال‌های آنالوگ به دیجیتال وجود دارد، اما این رابط علاوه بر اینکه هزینه‌ای اضافی را بر روی دست شما می‌گذارد، در تشخیص خودکار رزولوشن هنگام اجرای بازی‌های رایانه‌ای نیز ممکن است کمی مشکل‌ساز شده و نیاز به تغییر دستی مقدار وضوح تصویر از طریق فایل کانفیگ هر بازی لازم باشد.
اکنون که با مانیتور و نکات پر اهمیت مربوط به آن آشنا شدیم، بهتر است تا ادامه مبحث را با پرداختن به قطعه اصلی دخیل در پردازش محتویات گرافیکی به پیش ببریم. اصلی‌ترین نکته‌ای که در انتخاب یک کارت گرافیک باید به آن توجه شود چیست؟ آیا حافظه ویدئویی (VRAM) می‌تواند نشانه‌ای جهت تخمین قدرت کارت گرافیک باشد؟ فناوری‌های جدید عرضه شده چه طور؟
کارت گرافیک
کارت گرافیک به عنوان قطعهای که مستقیماً در پردازش محتویات ویدئویی و گرافیکی ایفای نقش می‌کند از اهمیت بسیار بالایی در اجرای صحیح عناوین رایانه‌ای و دریافت تعداد فریم‌های قابل بازی (حداقل 30 فریم بر ثانیه) برخوردار است. خوشبختانه دو کمپانی ای‌ام‌دی و انویدیا محصولات خود را در سه رده ورودی، میانی و پیشرفته روانه بازار کرده و سادگی بیشتری را برای انتخاب گزینه مناسب در اختیار کاربران قرار داده‌اند. کارت‌های گرافیک رده ورودی همچون GTX1030 برای انجام کارهای روزمره نظیر تماشای فیلم‌های ویدئویی، جستجوی اینترنت، مطالعه، انجام پروژه‌های سبک دانشگاهی و سی‌پی‌یو محور و … روانه بازار شده‌اند، بنابراین انتخاب آن‌ها برای اجرای بازی‌های رایانه‌ای مطمئناً عقلانی نیست! محصولات رده میانی همچون RTX2060 به عنوان یک انتخاب اقتصادی برای اجرای بازی‌های رایانه‌ای مطرح می‌باشند، اما مقادیر تنظیمات گرافیکی و همچنین رزولوشن باید معقول انتخاب شوند. یک کارت گرافیک میان رده امروزی شاید بتواند طیف وسیعی از عناوین AAA را در وضوح تصویر 1080p اجرا کند، اما در تنظیمات گرافیکی متوسط (Medium) و یا حتی پایین (Low). در صورتی که به دنبال انتخاب یک کارت گرافیک برای لذت بردن از بازی‌های روز دنیا بوده، اما حداکثر تنظیمات گرافیکی برای شما آن‌چنان پر اهمیت نمی‌باشد، انتخاب کارت گرافیک از میان محصولات رده میانی می‌تواند صرفه‌جویی بسیار بزرگی را در هزینه‌های نهایی شما صورت دهد. کارت‌های گرافیک پیشرفته همچون RTX2080 نیز نیازی به توضیح اضافه نداشته و به‌طور اختصاصی برای اجرای بازی‌های کامپیوتری در حداکثر تنظیمات گرافیکی به بازار عرضه شده‌اند.
یکی از شاخصه‌هایی که می‌تواند در انتخاب کارت گرافیک جهت ارتقاء به عنوان مرجع مدنظر قرار گیرد مجدداً وضوح تصویر نمایشگر می‌باشد. کارت‌های گرافیک میان رده اغلب از توانایی کافی برای اجرای عناوین در وضوح تصویر 1080p برخوردار می‌باشند، اما افزایش رزولوشن منجر به بروز مشکلاتی همچون افت فریم و … می‌شود.
از جمله دیگر نکاتی که در انتخاب کارت گرافیک باید مدنظر قرار گیرد حافظه ویدئویی (VRAM) است. چهار گیگابایت حافظه ویدئویی امروزه حداقل مقدار محسوب شده و پیشنهاد می‌شود تا در صورت عدم محدودیت بودجه، انتخاب خود را از میان محصولات دارای 6 یا 8 گیگابایت حافظه ویدئویی به انجام رسانید. حافظه ویدئویی به عنوان انباره‌ای برای نگهداری اطلاعات پردازشی GPU همچون بافت‌ها، مقادیر پیکسل‌ها و … به ایفای نقش پرداخته و هر اندازه که بیشتر باشد، امکان افزایش تنظیمات گرافیکی وجود دارد.
در مورد فناوری‌های تحت پشتیبانی می‌توان به تکنیک ری ترسینگ اشاره کرد که در حال حاضر فقط توسط کارت‌های گرافیک سری RTX انویدیا پشتیبانی می‌گردد، اما پیشنهاد می‌شود تا به جای خرید یک محصول از جانب انویدیا جهت دسترسی به فقط این فناوری، یک کارت گرافیک دارای لوگوی DirectX 12 Ultimate را تهیه و خریداری نمایید. این نشان تجاری نمایانگر پشتیبانی از چهار فناوری اصلی سایه‌زنی نرخ متغیر (Variable Rate Shading)، فناوری سایه‌زنی شبکه‌ای (Mesh Shaders)، فناوری بازخورد نمونه‌بردار (Sampler Feedback) و فناوری ری ترسینگ می‌باشد، بنابراین کارت گرافیکی که از این لوگو برخوردار است، بدون شک فناوری ری ترسینگ را نیز پشتیبانی کرده و فرقی نمی‌کند که پردازشگر از کمپانی انویدیا باشد یا ای‌ام‌دی. علاوه بر آن لازم به ذکر است که ری ترسینگ یک فناوری جدید محسوب شده و در حال حاضر فقط در کارت‌های گرافیک پیشرفته و گران قیمت تعبیه‌سازی شده است. افزون بر این پشتیبانی از آن باید توسط سازندگان بازی‌های رایانه‌ای به عمل آید که در حال حاضر روی خوشی به آن نشان داده نشده است، بنابراین پیشنهاد می‌شود تا تمرکز خود را بر روی جنبه‌های دیگر کارت گرافیک معطوف کنید. در ارتقاء آینده سیستم، بدون شک ری ترسینگ به عنوان یک فناوری پایه توسط تمامی کارت‌های گرافیک به ارمغان آورده شده است.
مادربرد
اکنون نوبت به قطعه اصلی تشکیل‌دهنده ساختار یک کامپیوتر، یعنی مادربرد جهت ارتقاء رسیده است. اما چه نکاتی در انتخاب این سخت‌افزار باید مدنظر قرار گیرند؟ آیا صرفاً توجه به سازگاری قطعات و تراشه‌ها با یکدیگر الزامی است؟
یک مادربرد مجموعه جامع و گسترده‌ای از انواع و اقسام قابلیت‌ها و فناوری‌های مختلف می‌باشد که پرداختن به تک به تک آن‌ها از حوصله تنها یک نوشته خارج است، اما نکته بسیار مهمی که در انتخاب مادربرد باید مدنظر قرار گیرد سوکت پردازنده و سازگاری سی‌پی‌یو خریداری شده با آن می‌باشد. در حال حاضر جدیدترین نسل از پردازشگرهای کمپانی اینتل (نسل دهم) به سوکت LGA1200 در حوزه سیستم‌های رده دسکتاپ نیازمند بوده و این موضوع در مورد پردازنده‌های ای‌ام‌دی بر عهده سوکت AM4 گذاشته شده است. بنابراین صرفه نظر از دیگر قابلیت‌های مادربرد، فقط سوکت پردازنده و سازگاری آن را مدنظر قرار دهید.
نکته دیگر چیپست می‌باشد که تعیین‌کننده سی‌پی‌یو و دیگر فناوری‌های تحت پشتیبانی توسط مادربرد است. یک مادربرد ممکن است از سوکت یکسان با پردازنده خریداری شده برخوردار باشد، اما قدیمی بودن نسل چیپست در عدم پشتیبانی از سی‌پی‌یو تأثیرگذار می‌باشد، بنابراین دقت به این موضوع نیز دارای اهمیت بالایی است. در حال حاضر نسل دهم پردازنده‌های سری اینتل (کامت لیک) از چیپست‌های سری 400 پشتیبانی کرده و نسل سوم پردازنده‌های رایزن کمپانی ای‌ام‌دی نیز چیپست‌های سری 400 را برای مصرف‌کنندگان به ارمغان آورده‌اند، اما چیپست‌های دو کمپانی اینتل و ای‌ام‌دی با یکدیگر متفاوت بوده و امکان استفاده از یک پردازنده اینتل بر روی مادربردی که به عنوان مثال از چیپست X470 یا X570 (ای‌ام‌دی) برخوردار است به هیچ عنوان امکان‌پذیر نمی‌باشد.
حافظه اصلی (رم)
افزایش ظرفیت حافظه رم کامپیوتر در بهبود سرعت عملکرد سیستم و ارتقاء تأثیرگذار می‌باشد، اما آیا این تنها نکته در زمان ارتقاء محسوب می‌شود؟ در پاسخ باید گفت که خیر؛ بلکه سازگاری از اهمیت بیشتری برخوردار است!
در حال حاضر فناوری DDR4 به عنوان تکنولوژی غالب در رایانه‌های شخصی رده دسکتاپ مطرح بوده و تمامی مادربردها نیز به پشتیبانی از آن پرداخته‌اند. این در حالی است که سازگاری حافظه‌های اصلی DDR4 با درگاه‌های پیشین همچون DDR3 از منظر فیزیکی غیرممکن بوده و لذا تهیه و خرید یک مادربرد جدید باید در اولویت قرار گیرد. در صورتی که پردازنده انتخاب شده توسط مادربرد فعلی سیستم پشتیبانی می‌شود، بنابراین تهیه و خرید ماژول‌های حافظه رم سازگار نیز می‌تواند به عنوان ارتقاء مطرح باشد، اما پیشنهاد می‌شود تا در صورتی که مادربرد سیستم از قدمت بیشتر از 5 سال برخوردار بوده و فناوری مورد پشتیبانی آن DDR3 است، ارتقاء مادربرد را حتماً به انجام رسانید. در حال حاضر اغلب ماژول‌های حافظه اصلی موجود در بازار از نوع DDR4 بوده و حافظه‌های DDR3 پیوسته در حال کمتر شدن هستند. علاوه بر آن فناوری DDR5 نیز معرفی شده و در آینده به‌صورت رسمی روانه بازار می‌گردد، بنابراین پیشنهاد می‌شود اگر قصد دارید تا آینده سیستم را تضمین کرده و امکان ارتقاء در آینده با هزینه کمتر را فراهم آورید، تهیه و خرید یک مادربرد با پشتیبانی از حافظه‌های اصلی DDR4 را مدنظر قرار دهید. لازم به ذکر نیست که نکات اشاره شده در بخش مادربرد نیز باید مورد توجه قرار گیرند.
حافظه جامد (SSD)
حافظه‌های جامد در مقایسه با هارد دیسک‌های سنتی از سرعت بسیار بیشتری برخوردار بوده و افزایش چشمگیر پتانسیل عملکردی رایانه شخصی را به دنبال دارند. تهیه و خرید یک اس‌اس‌دی ارزان قیمت با ظرفیت لازم برای نصب سیستم‌عامل ویندوز و برخی از نرم‌افزارهای پر استفاده این روزها بسیار پیشنهاد می‌شود، اما استفاده از آن‌ها برای نصب بازی‌های رایانه‌ای به دلیل حجم بالای برخی از عناوین در حال حاضر از صرفه اقتصادی برخوردار نیست. علاوه بر آن نصب یک بازی بر روی حافظه جامد و هارد دیسک در افزایش تعداد فریم‌های دریافتی تأثیر آن‌چنانی نداشته و فقط زمان بارگذاری بین مراحل با کاهش بیشتری همراه می‌شود، بنابراین پیشنهاد می‌گردد تا یک حافظه جامد با ظرفیت کافی برای نصب سیستم‌عامل را انتخاب کرده و سپس یک هارد دیسک پر حجم برای بازی‌های رایانه‌ای و تهیه آرشیو را نیز خریداری نمایید.
انتخاب هارد دیسک نیازمند بررسی مشخصات فنی کیس کامپیوتر نیز می‌باشد. خوشبختانه بسیاری از کیس‌های نوین و امروزی از جایگاه ویژه برای نصب حداقل یک اس‌اس‌دی ساتا برخوردار می‌باشند، اما در این میان برخی از محصولات نیز وجود دارند که ممکن است این ویژگی را در اختیار مصرف‌کنندگان خود قرار ندهند. علاوه بر آن حافظه‌های جامد مبتنی بر دو نوع استاندارد ساتا و M.2 روانه بازار شده‌اند که نصب نمونه‌های دوم بر روی مادربرد انجام می‌پذیرد، بنابراین اگر مادربرد شما از حداقل یک درگاه M.2 برخوردار است، انتخاب حافظه جامد با سهولت بیشتری همراه می‌شود. توجه به مشخصات فنی کیس در زمان تهیه و خرید حافظه‌های اس‌اس‌دی ساتا الزامی است.
منبع تغذیه
“منابع تغذیه ارزان قیمت را از شرکت‌های بی‌نام و نشان خریداری نکنید!”. جمله‌ای قدیمی که در انتخاب این قطعه حیاتی باید عمیقاً مدنظر قرار گیرد. پاور به عنوان یکی از مهم‌ترین قطعات تشکیل‌دهنده رایانه شخصی از اهمیت بسیار ویژه‌ای برخوردار می‌باشد، زیرا سلامتی دیگر سخت‌افزارهای سیستم همچون مادربرد، کارت گرافیک، سی‌پی‌یو و … مستقیماً به عملکرد صحیح و بی‌عیب و نقص آن گره خورده و کوچک‌ترین اختلال در کارایی آن می‌تواند به بروز فجایع جبران‌ناپذیری منتهی شود.
در انتخاب منبع تغذیه پیشنهاد می‌شود تا محصولی قابل اطمینان از یک کمپانی قدرتمند و صاحب نام خریداری شود. علاوه بر آن توجه به میزان توان خروجی پاور از طریق ریل‌های مختلف نیز در تضمین قدرت کافی برای دیگر قطعات الزامی می‌باشد. خوشبختانه میزان انرژی مصرفی بسیاری از قطعات کامپیوتری و تراشه‌های پردازشگر با پیشرفت فناوری در حال بهینه شدن و کاهش بوده و لذا تهیه و خرید یک منبع تغذیه 550 تا 600 وات برای بسیاری از سیستم‌های گیمینگ نوین و امروزی کافی می‌باشد؛ اما در صورتی که قصد دارید تا قطعهای پر مصرف را در آینده بر روی سیستم خود سوار کنید، افزایش توان خروجی پاور باید مورد توجه قرار گیرد.
یکی دیگر از نکاتی که در انتخاب منبع تغذیه توصیه می‌شود بررسی میزان راندمان مصرف انرژی آن از طریق برچسب استاندارد 80 Plus می‌باشد. این استاندارد بیانگر میزان بهره‌وری انرژی پاور در زمان بیکاری و اعمال بار بر آن می‌باشد و عبارت 80 بیانگر آن است راندمان مصرف انرژی برابر با 80 درصد می‌باشد که تأثیر آن به‌صورت مستقیم در مبلغ قبض برق در دراز مدت، میزان حرارت تولیدی، تهویه فضای درونی کیس و … قابل مشاهده است. استاندارد مورد بحث در قالب رنگ‌های مختلفی همچون برونزی (Bronze)، نقره‌ای (Silver)، طلایی (Gold) و پلاتینیومی (Platinum) روانه بازار شده‌اند که از راست به چپ میزان بهره‌وری با افزایش بیشتری همراه شده است. به عنوان حسن ختام این بخش، توصیه می‌شود تا منبع تغذیه انتخاب شده از حداقل استاندارد برونزی پشتیبانی نماید.
سیستم خنک‌کننده
فرض کنید که کامپیوتر جدید و تازه‌نفس خود را اسمبل کرده و پس از اجرای بازی مورد علاقه خود، ناگهان سیستم ریستارت شده، هنگ کرده و یا خطای صفحه آبی مرگ به نمایش در می‌آید، چرا؟ صرفه نظر از مشکلات نرم‌افزاری و سازگاری سخت‌افزاری با یکدیگر و …، یکی از دلایلی که ممکن است به بروز موارد فوق منتهی شود تهویه نامناسب فضای درونی کیس و افزایش بیش از اندازه دمای قطعاتی همچون پردازنده و کارت گرافیک است، بنابراین توجه به سیستم خنک‌کننده رایانه شخصی نیز نکته دیگری است که باید مدنظر قرار گیرد.
آنچه در پایین نگاه داشتن دمای قطعات فاقد سیستم کولینگ فعال همچون هارد دیسک، چیپست مادربرد و … حائز اهمیت است تهویه فضای درونی کیس است که با انتخاب تعداد مناسب فن‌های خنک‌کننده و چیدمان آن‌ها می‌تواند به بهترین شکل ممکن برقرار شود. افزایش تعداد فن‌های کیس در اغلب موارد پیشنهاد می‌شود، اما زیاده‌روی در این موضوع و همچنین پیکربندی نامناسب آن‌ها نیز می‌تواند در کاهش راندمان خنک‌سازی تأثیرگذار باشد، اما برای رسیدن به حداقل‌ها، پیشنهاد می‌شود تا یک فن در قسمت پشتی کیس به‌صورت خروجی (مکش هوای داغ درون کیس) و یک فن نیز بر روی پنل جلویی به‌صورت ورودی (ورود هوا به درون کیس) قرار گیرند. علاوه بر آن اسمبل درست قطعات، تهیه و خرید یک منبع تغذیه ماژولار، استفاده از قابلیت مدیریت کابل کیس (در صورت پشتیبانی) و عدم انباشته کردن کابل‌ها در مسیر حرکت جریان هوا نیز در بهبود راندمان خنک‌سازی تأثیرگذار می‌باشد.
یکی از اصلی‌ترین موارد تشکیل‌دهنده کولینگ کامپیوتر سیستم خنک‌کننده پردازنده است. سیستم کولینگ عرضه شده همراه با پردازنده‌های مرکزی، منوط به تهویه مناسب فضای درونی کیس و عدم اورکلاک سی‌پی‌یو در اغلب موارد از توانایی کافی برای خنک‌سازی پردازشگر برخوردار می‌باشند (به‌خصوص خنک‌کننده‌های استوک پردازنده‌های ای‌ام‌دی)، برخی از مدل‌ها همچون تراشه‌های سری K کمپانی اینتل بدون هیچ سیستم خنک‌کننده‌ای عرضه شده و لذا تهیه و خرید یک سیستم کولینگ کاستوم الزامی می‌باشد.
خوشبختانه قطعات جانبی رایانه‌های شخصی همچون صفحه‌کلید، ماوس، اسپیکر و … با تمامی سخت‌افزارهای نوین و امروزی سازگاری دارند، مگر قطعه مورد استفاده بسیار قدیمی باشد که در این صورت تعویض آن نیز پیشنهاد می‌شود. بر همین اساس در صورتی که قصد ارتقاء سیستم کنونی خود را داشته و قصد دارید تا بودجه خود را صرف قطعات اصلی همون پردازنده، مادربرد و کارت گرافیک کنید، هیچ‌گونه نگرانی از بابت قطعات جانبی شما را تهدید نمی‌کند.
